خانه توکلی با معماری نوستالژی در مشهد

مشهد که زمانی یک شهر ترانزیتی مهم در مسیر جاده ابریشم بود، دومین شهر بزرگ ایران است. این مکان که قبل از هر چیز به عنوان خانه بزرگ‌ترین زیارتگاه مذهبی ایران شناخته می‌شود، فرهنگ و غذای فراوانی نیز دارد.بهترین زعفران جهان و مقدس ترین شهر ایران و خانه حرم امام رضا (هشت امام) که سالیانه میلیون ها زائر را به خود جذب می کند. این شهر خانه های تاریخی، پارک های زیادی، بازارهای پر جنب و جوش، یک منطقه خرید عالی، آرامگاه فردوسی شاعر ایرانی و مناظر عالی را در بر می گیرد! در لیست خانه‌های قدیمی مشهد، می توان به خانه تاریخی توکلی مشهد اشاره کرد. جالب‌ترین مورد درباره خانه تاریخی توکلی این است که برخی آن را خانه‌‌ اجنه می‌نامند! البته نترسید، هیچ پایه و اساسی برای این ادعا وجود ندارد.

پیشینه خانه تاریخی توکلی مشهد

احتمالا در شهرهای مختلف کشور، اسم خانه‌های توکلی را شنیده‌اید. خانه توکلی مشهد هم در اصل متعلق به خاندان کشمشیان بوده‌ است. بعد از فوت مرحوم کشمشیان که از تجار بزرگ مشهد بود، خانواده توکلی این بنا را از وارثان مرحوم کشمشیان خریدند و امروزه متعلق به خانواده توکلی است.

قدمت خانه توکلی مشهد به سال 1221 و زمان قاجار برمی‌گردد. این خانه در دو طبقه توسط «احسان خان قرایی» با استفاده از طرحی بی‌نظیر ساخته‌ شد. معماری خانه توکلی به قدری ماهرانه و استادانه است که هر بیننده‌ای را مدهوش و میخکوب می‌کند، طرفداران معماری سنتی که جای خود را دارند. شاید برایتان جالب باشد که خانه تاریخی توکلی نزدیک به دو قرن است که بر روی اسکلتی چوبی استوار است! در نما این بنا تزئینات چوبی در کنار ستون‌های آجری خودنمایی می‌کنند. ایوان‌ها، آجرکاری‌های ظریف و خوش‌فرم، راه‌پله‌های قدیمی و کاشی‌کاری‌های زیبایی که در خانه توکلی به چشم می‌خورد از شگفتی‌های این بنای ارزشمند است.

در بخش ورودی خانه تاریخی توکلی دو اتاق بابا‌ملا و ملاباجی وجود دارد که در قدیم مکتب‌خانه بوده‌اند. بابا ملا مکتب‌خانه پسران و ملاباجی مکتب‌خانه دختران است. بعد از مرمت خانه توکلی مشهد، این اتاق‌ها با المان‌هایی که نشان‌دهنده یک کلاس درس بود دکور شد تا حس‌وحال نوستالژیک خانه توکلی را تکمیل کنند. در واقع بخشی از این خانه به یک موزه مردم‌ شناسی تبدیل شده است.

تاریخچه خانه توکلی

خانه توکلی توسط احسان خان قرایی طراحی و ساخته شده است. از بارزترین ویژگی های معماری این بنا می توان به کاشی کاری ها و آجر کاری های نفیس و ناب آن اشاره کرد. تمام قسمت خانه از در ورودی گرفته تا نمای داخلی و بیرونی خانه با این هنر زیبا مزین شده است. استفاده از ستون های آجری در نمای ساختمان و به شکل کاملا ماهرانه، جلوه ای بی نظیر و خاص به این بنا داده است.

معماری زیبای خانه‌ی توکلی

در روزگار حکومت قاجار، به خاطر تقلید از سبک و شیوه‌ی معماری اروپایی در ایران، ساخت پله در معماری ایرانی رواج یافت و در اکثر خانه‌های مربوط به آن دوران شما پله‌های زیادی را در جلوی خانه‌ها می‌بینید که به عنوان یک شاخص بارز برای معماری دوره‌ی قاجاریه شناخته می‌شود. در خانه‌ی توکلی هم یک پلکان زیبا وجود دارد که البته به خوبی حفظ شده و ظاهر اولیه‌ی خود را نگه داشته است.

در خانه‌ی توکلی، کاشی‌کاری‌های بسیار زیبا و فاخری وجود دارد که نشان از ذوق و هنر معماران ایرانی در روزگاران کهن دارد. استفاده از این کاشی‌های زیبا و چشم نواز با رنگ‌ها و نقوش متنوع از گل و پرنده و نیز نقوش اسلیمی، از ویژگی‌های معماری در دوره‌ی قاجاریه می‌باشد که در این خانه به وضوح قابل مشاهده است.

در خانه‌ی توکلی، که یک خانه‌ی دو طبقه‌ است شما می‌توانید ستون‌های زیبا و مرتفعی را ببینید که علاوه بر اینکه به عنوان نگه دارنده‌ی وزن سقف و برای کنترل وزن بنا ساخته شده اند، نقش زیبایی شناسانه‌ای را نیز ایفا می‌کنند‌. این ستون‌ها که پنج عدد هستند و در کنار ایوان خانه قرار گرفته اند از جمله زیبایی‌های این بنا می‌باشد.

نکته‌ی جالب دیگر در این خانه، به کار گیری بسیار منظم و دقیق و زیبا از آجر است. آجر از دیرباز به عنوان پایه‌ی اصلی معماری ایرانی کاربرد داشته است، اما به کارگیری آن به این شکل هنرمندانه و دقیق و زیبا را می‌توان در دسته‌ی زیبایی‌های معماری ایرانی و ذوق معماران روزگاران کهن ایران زمین دانست.همچنین وجود ارسی‌های داخل این خانه، که قسمت‌های مختلف این خانه را از یکدیگر جدا می‌کند، می‌تواند به عنوان یکی از شاخص‌های معماری در دوران قاجاریه شناخته شود.

خانه‌ی زیبای توکلی به عنوان پایگاه میراث فرهنگی در شهر مشهد انتخاب شده است. بازدید از این خانه و جاذبه‌های آن می‌تواند برای تمام افراد جذاب و دیدنی باشد. به خصوص اگر به معماری و عکاسی علاقمند هستید، حتما از این خانه‌ی زیبا در طول اقامت خود در شهر مشهد مقدس دیدن کنید.

مسیر دسترسی

خانه توکلی در کوچه های فرعی خیابان نواب صفوی قرار دارد. این خیابان منتهی به حرم امام رضا است و با خروج از درب نواب صفوی و کمی پیاده روی به این خانه قدیمی خواهید رسید. این خانه تاریخی فاصله اندکی با خانه داروغه دارد که یکی دیگر از خانه های تاریخی مشهد است.